Goede virussen als redmiddel tegen antibioticaresistentie?

Door de toenemende antibioticaresistentie raken steeds meer bacteriële infecties moeilijk of zelfs niet meer te behandelen met klassieke medicatie. Maar er is hoop: goede virussen, ook wel ‘bacteriofagen’ of kortweg ‘fagen’ genoemd, bieden een veelbelovend alternatief. Els Van Mechelen, docent biochemie en coördinator van het onderzoekscentrum Health and Water Technology, licht toe. 

Antibioticaresistentie is al jaren een groeiend probleem. Wereldwijd sterven mensen aan infecties omdat de bacteriën die deze infecties veroorzaken immuun geworden zijn voor klassieke antibiotica. Ook in België komt dit steeds vaker voor. “We maken het hoe langer hoe meer mee dat mensen sterven aan infecties door bacteriën die we niet meer kunnen behandelen met antibiotica,” waarschuwt Els. 

Een luisteraar van de HOGENT-podcast Goed om weten, de 22-jarige Mira, getuigde over haar aanhoudende sinusitis waarvoor antibiotica niet meer werken. Haar huisarts stelde een alternatieve therapie voor: faagtherapie. Dat klinkt misschien vreemd – virussen als geneesmiddel? – maar volgens Els is het allesbehalve sciencefiction. 

Wat zijn fagen?

Fagen zijn virussen die zich uitsluitend richten op bacteriën. Ze vallen die bacteriën aan, vermenigvuldigen zich erin, en vernietigen ze van binnenuit. “Je kan er als mens niet ziek van worden. Ze laten onze lichaamscellen met rust en richten zich enkel op de bacteriën die de infectie veroorzaken,” legt Els uit. “Het zijn dus goede virussen.” 

In België gebeurt de bereiding van fagen momenteel enkel in gespecialiseerde labo’s, zoals dat van het militair hospitaal. “Voor elke soort bacterie heb je een specifieke faag nodig. Dat maakt het complex en tijdrovend. Vergeleken daarmee zijn antibiotica nog steeds gemakkelijker toe te dienen, omdat ze werken tegen hele groepen bacteriën tegelijk.” 

Strenge selectie

Niet iedereen komt zomaar in aanmerking voor faagtherapie. Er is een heel strenge selectie. De infectie moet bewezen resistent zijn aan antibiotica. Pas dan zullen artsen in samenwerking met het militair hospitaal overwegen of fagentherapie mogelijk is. 

Betrouwbaar en veilig

En wat met de veiligheid, zeker na corona? “Dat begrijp ik volledig,” zegt Els. “Maar studies tonen aan dat deze therapie veilig is. Er zijn geen negatieve effecten vastgesteld. Bovendien blijven fagen niet in je lichaam achter. Zodra de bacterie weg is, verdwijnt ook het virus.” 

In Oost-Europese landen zoals Polen, Georgië en Rusland is faagtherapie al ingeburgerd. Daar koop je bij een oorontsteking gewoon een cocktail van fagen in de apotheek. In België is de regelgeving strikter, maar dat zorgt er wel voor dat de kwaliteit van de behandeling gewaarborgd blijft. 

Wat kan je zelf doen?

Voor mensen zoals Mira is er dus hoop, maar Els benadrukt: “Ze zou zeker haar kans kunnen wagen, in overleg met haar arts. Maar ze moet wel beseffen dat niet veel mensen momenteel in aanmerking komen. Als ze het niet probeert, zal ze het ook nooit weten.” 

Ondertussen blijft het vermijden van overmatig antibioticagebruik cruciaal. “Hoe minder je antibiotica gebruikt, hoe minder bacteriën de resistentie kunnen opbouwen. Maar op wereldschaal gebeurt dat nog veel te weinig. We zijn er nog lang niet.”