Van baksteen in de maag naar alternatieve woonvormen

Steeds meer mensen vinden moeilijk een betaalbare én kwalitatieve woning. Ook voor Isa, een alleenstaande moeder lijkt het onmogelijk. Zij vroeg raad via de podcast Goed Om Weten en kreeg advies van onderzoeker Anika Depraetere.

Het probleem dat Isa aankaart stelt zich niet alleen voor jongeren of alleenstaande ouders. “We kunnen echt spreken van een algemene wooncrisis. Het is heel gemakkelijk om kwetsbaar te worden op de woonmarkt”, legt Anika uit. “Zelfs mensen die alles goed voor elkaar lijken te hebben, kunnen door een scheiding of onverwachte omstandigheden snel in de problemen raken.”

Alternatieve woonvormen: meer dan een hype

Aangezien ons huidig woonmodel op zijn grenzen botst, lijkt een andere visie op wonen zich op te dringen. “De Vlaming wordt niet geboren met een baksteen in de maag, ons woonbeleid heeft ons jarenlang heel hard in die richting gestuurd. De aankoop van een eigen woning wordt als een investering gezien, maar eigenlijk is het een basisrecht.”

Stilaan ontstaan dan ook alternatieve woonvormen. Het zijn woonvormen die in Vlaanderen revolutionair lijken maar in andere landen al veel langer bestaan.

Zo deed Anika onderzoek naar het Community Land Trust model:  hierbij koop je enkel de woning en niet de grond. De grond blijft in gemeenschappelijk beheer, wat de aankoopprijs aanzienlijk verlaagt — soms tot 20% goedkoper dan de marktprijs.

Ook initiatieven zoals Wooncoop bieden oplossingen die afstappen van de ‘eigen woning’: bewoners investeren niet in een eigen woning, maar in een coöperatie. Ze huren vervolgens “van zichzelf”, wat hen zeggenschap geeft over huurprijzen en toekomstige investeringen. Dit model combineert betaalbaarheid met duurzaamheid en maakt collectieve investeringen, zoals zonnepanelen of gedeelde voorzieningen, mogelijk.

Samenhuizen en collectieve voorzieningen

Die collectieve investeringen en gedeelde voorzieningen zijn trouwens nog een manier om wonen betaalbaarder te maken. Anika benadrukt dat dit niet betekent dat je je privacy moet opgeven: “Je behoudt je eigen plek, maar bundelt investeringskosten. Denk aan een gezamenlijke wasruimte, een gedeeld materialenlokaal of gezamenlijke investeringen in energieprojecten.”

Een oproep aan het beleid

Momenteel groeit de interesse voor deze alternatieve woonvormen maar zijn er in de praktijk nog weinig mogelijkheden voor mensen die nu een woning zoeken. Enkele Vlaamse steden doen experimenten maar voor echte verandering is volgens Anika een sterk woonbeleid nodig dat alternatieve woonvormen ondersteunt. Ze pleit voor beleidsmaatregelen die duurzaam en collectief wonen stimuleren en betaalbaar maken. “Met een innovatief woonbeleid kunnen we de wooncrisis aanpakken én tegelijk inzetten op duurzaamheid. Daar zie ik veel potentieel, zeker nu minister Melissa Depraetere de portefeuille huisvesting en klimaat combineert.”