Wat zit er in je kleren?

Een nieuw kleedje voor weinig geld, een trendy T-shirt dat na één seizoen alweer uit de mode is, … Fast fashion is verleidelijk. De rekken puilen uit van goedkope, kleurrijke kleding en online lijkt het nog makkelijker om toe te geven aan die impulsaankoop. Maar hoe onschuldig zijn die koopjes eigenlijk? Kunnen ze meer doen dan alleen onze kleerkast vullen?

In de podcast Goed om Weten! duikt host Tine De Donder in die vraag samen met Alexandra De Raeve, textielingenieur en onderzoekscoördinator bij FTILab+, het onderzoekscentrum voor textielinnovatie aan HOGENT. De aanleiding is een luisteraarsvraag van Mare, een jonge twintiger die houdt van shoppen maar zich afvraagt of haar liefde voor fast fashion haar gezondheid in gevaar brengt.

“Het is niet zwart-wit”

“Het kan inderdaad zijn dat kledij schadelijke stoffen bevat,” vertelt Alexandra De Raeve meteen. “Niet alleen goedkope kleding trouwens, ook duurdere merken kunnen chemicaliën gebruiken die niet onschuldig zijn. Maar de kans is wel groter bij goedkope kledij.”

Textielproductie is een complex proces. Om vezels te reinigen, kleuren, verven, soepel of waterafstotend te maken, worden honderden verschillende chemicaliën gebruikt. “We willen allemaal een mooi kleurtje, een stof die niet kreukt, die zacht aanvoelt of niet nat wordt in de regen,” legt De Raeve uit. “Maar voor al die eigenschappen heb je behandelingen nodig en die zijn lang niet allemaal zonder risico.”

Sommige stoffen, zoals ftalaten (weekmakers) of bepaalde harsen, kunnen allergische reacties veroorzaken. Andere zijn veel zorgwekkender: carcinogeen (kankerverwekkend), mutageen (ze kunnen je DNA beïnvloeden) of hormoonverstorend. “Dat laatste is misschien nog het verraderlijkst,” zegt De Raeve. “Een allergie zie je meteen: je huid wordt rood, je krijgt uitslag of je voelt je niet goed. Maar hormonale verstoring merk je vaak pas na jaren. Het kan subtiel zijn, maar wel ingrijpend.”

Hoe streng is de wet?

Gelukkig zijn er regels. In Europa gelden strikte limieten op de aanwezigheid van zware metalen, weekmakers en andere chemische stoffen in textiel. “Van zodra er een vermoeden is dat een stof schadelijk kan zijn, wordt die in principe verboden,” legt De Raeve uit. “Dat geldt niet alleen voor kleding, maar ook voor speelgoed, meubels en andere producten.”

Toch is volledige veiligheid moeilijk te garanderen. De Europese markt is enorm en de controles beperkt. “Elke dag komen er miljoenen pakketjes binnen van online bestellingen. Die kunnen onmogelijk allemaal gecontroleerd worden,” zegt De Raeve. “Er gebeuren steekproeven, maar sommige producten glippen onvermijdelijk door de mazen van het net.”

Wie kleding koopt van Europese merken kan doorgaans iets geruster zijn. “De bedrijven binnen Europa worden heel streng gecontroleerd,” bevestigt ze. “Maar ook zij gebruiken vaak stoffen of onderdelen die elders geproduceerd zijn. De productie van kleding zelf gebeurt nauwelijks nog in Europa, behalve voor nicheproducten zoals werkkledij of sporttextiel. De meeste kleding komt uit landen als Bangladesh, Vietnam of China. En daar gelden niet altijd dezelfde regels.”

Wassen helpt, maar niet volledig

Veel mensen wassen hun nieuwe kleding voor ze ze dragen, uit gewoonte of hygiëne. Is dat nuttig? “Een deel van de schadelijke stoffen spoel je inderdaad uit,” zegt De Raeve. “Zeker bij ondergoed of kleding die dicht op de huid zit, is dat verstandig. Maar het effect is beperkt, niet alles verdwijnt met één wasbeurt. En de chemicaliën komen zo in het afvalwater terecht. Je verlegt dus een stukje het probleem.”

Toch blijft ze realistisch: “We leven niet in een chemisch vrije wereld. Het gaat niet om paniek zaaien, maar om bewustzijn. Hoe meer je weet, hoe beter je keuzes kunt maken.”

Bewuster kopen is gezonder (en duurzamer)

Wat kun je dan wél doen? Alexandra De Raeve raadt aan om met een gezonde dosis kritisch denken te shoppen. “Heel goedkope kleding is vaak te mooi om waar te zijn. Als iets extreem weinig kost, moet je je afvragen hoe dat mogelijk is: welke stoffen zijn gebruikt, en onder welke omstandigheden is het gemaakt? Kinderarbeid of milieuvervuiling zijn nog steeds realiteiten in de textielketen.”

Haar advies? Koop minder, maar beter. “Investeer in basisstukken van goede kwaliteit die lang meegaan. Combineer ze met accessoires of seizoensgebonden items voor variatie. Zo blijf je modieus, zonder voortdurend nieuwe kleding te kopen.”

Wie echt wil weten waar zijn kleding vandaan komt, kan letten op keurmerken. Labels zoals Oeko-Tex geven de garantie dat er geen schadelijke chemicaliën in het textiel aanwezig zijn. “En dat label vind je heus niet alleen in dure winkels,” voegt De Raeve toe. “Ook grote ketens hebben steeds meer gecertificeerde producten.”

Voor wie door de bomen het bos niet meer ziet (er zijn namelijk meer dan honderd textiellabels) is er de website labelinfo.be, waar je kunt opzoeken waarvoor elk label precies staat. “Sommige focussen op chemische veiligheid, andere op milieuvriendelijkheid of eerlijke productie,” zegt De Raeve. “Het loont echt de moeite om dat even na te kijken.”

Fast fashion herdenken

Aan het einde van het gesprek vat De Raeve haar boodschap helder samen: “Koop niet te goedkoop, bestel niet te veel online en kies liever voor duurzame basisstukken die je kunt combineren. Zo bescherm je niet alleen jezelf, maar ook de mensen die jouw kleding maken en de planeet.”

Wie de aflevering beluistert, hoort geen vingerwijzen maar een realistisch pleidooi voor bewuster omgaan met wat we dragen. De Raeve blijft optimistisch: “We hoeven geen heiligen te worden. Kleine veranderingen in ons koopgedrag kunnen al een groot verschil maken.”