Voedselbossen: op het snijpunt tussen landbouw en natuur.

Kennisintensief

Maar een voedselbos is veel meer dan een lukrake verzameling fruitbomen en struiken. Het ontwerp ervan vergt heel wat denkwerk, benadrukt Stefanie: “Voedselbossen zijn zeer kennisintensief en je legt ze aan voor lange tijd. Je moet er heel doordacht mee aan de slag gaan. Ondersteuning van experten is op dit ogenblik echt nodig”, zegt Stefanie.

Dat is meteen het opzet van het draaiboek: het is een leidraad die landbouwers (in spe) die met een voedselbos aan de slag willen gaan grondig inzicht geeft in het ontwerp, de aanleg en het beheer van zo’n ecosysteem. Het verschaft ook de broodnodige informatie over de wetgeving en mogelijke subsidiëring, en het gaat ook dieper in op het financiële plaatje vanuit een mogelijk verdienmodel. Het draaiboek stelt daarnaast vier reële voedselbosontwerpen voor die in de loop van dit project opgemaakt zijn.

Buffersysteem

Volgens Stefanie zijn voedselbossystemen innovatief doordat ze op een uniek snijvlak staan tussen landbouw en natuur. “Het is een biodivers systeem, met heel wat ecosysteemdiensten voor de (omliggende) landbouw, het verduurzaamt de landbouw, of het kan ruimtelijk als een soort buffersysteem tussen beide fungeren.”

En dat systeem biedt heel wat troeven. De belangrijkste functie bestaat uit voedsel produceren, maar voedselbossen kunnen ook andere goederen produceren zoals hout(snippers), vezels, veevoeder en medicinale planten. En door hun meerjarig karakter verbeteren ze ook de vruchtbaarheid en veerkracht van de bodem, capteren ze zowel boven- als ondergronds CO₂, houden ze het water beter vast en ondersteunen ze de biodiversiteit in een landbouwgebied. Daardoor worden er ook meer insecten aangetrokken, als bestuivers, maar ook als natuurlijke vijanden van plaagsoorten. Daardoor – maar ook door de grote variëteit aan gewassen – is het risico op ziektes en plagen met grote impact veel kleiner.

Niche

Voedselbossen zijn momenteel een niche in Vlaanderen. Ze hebben hier nog niet zoveel bekendheid en de interesse bij landbouwers is voorlopig vrij beperkt. “Er is wel een grote interesse van particulieren en diverse ondernemers. Het feit dat de belangstelling bij landbouwers nog niet groot is, heeft natuurlijk ook te maken met het onbekende, met koudwatervrees. Ook al omdat de kennis over voedselbossen zich nog volop ontwikkelt.”

Stefanie gelooft wel dat met enkele succesvolle voorlopers het tij kan keren, al wijst ze ook op de belangrijke impact die de houding van de beleidsmakers genereert: “Als de overheid landbouwers zou ondersteunen om meer in te zetten op voedselbossen, zou dat uiteraard iets in beweging zetten. Dat zie je bijvoorbeeld in Nederland, waar het een beleidskeuze is om 1000 hectare voedselbos te realiseren tegen 2030.”