De wildgroei aan outreachpraktijken ontrafeld

Wat doe je als mensen de drempel naar hulpverlening niet over geraken? Of nood hebben aan ondersteuning in hun eigen leefwereld? Dan ga je zelf naar hen toe. Dat principe, bekend als outreachend werken, nam onderzoeker Cis Dewaele de voorbije drie jaar onder de loep.

Outreachend werken is een manier van hulp- en dienstverlening waarbij professionals actief naar mensen toegaan, in plaats van te wachten tot zij zelf hulp zoeken. Het vertrekt vanuit de idee dat niet iedereen zomaar de weg vindt naar zorg- en ondersteuningsdiensten, zeker niet mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie. Door letterlijk en figuurlijk dichter bij mensen te komen — bij mensen thuis, op straat of in buurten — proberen outreachwerkers drempels te verlagen, vertrouwen op te bouwen en de kloof naar hulp en ondersteuning te verkleinen. Outreachend werken betekent zorg en ondersteuning bieden daar waar het er écht toe doet: in de omgeving van mensen zelf. Het is meer dan enkel "buiten de muren werken": het is een houding en visie waarbij de hulpverlener radicaal kiest voor nabijheid en toegankelijkheid.

Samen met een team onderzocht Cis hoe deze vormen van outreach — van mobiel werken tot vindplaatsgericht werken — vandaag worden ingevuld in Vlaanderen, Brussel en Wallonië.

“We vertrokken vanuit een duidelijke vaststelling: er is een steeds grotere wildgroei aan outreachpraktijken, met uiteenlopende doelstellingen en benaderingen. Die veelheid aan praktijken is een verrijking, maar roept tegelijk vragen op rond afstemming en kwaliteitsbewaking. Hoe garandeer je dat outreach écht aansluit bij de noden van mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties? En hoe vermijd je dat een onduidelijk of versnipperd aanbod juist drempels opwerpt?”

Samen op zoek naar afstemming

Het onderzoek bracht in kaart hoe de verschillende outreach praktijken zich ontwikkelen en hoe samenwerking tussen outreachers kan bijdragen aan een betere ondersteuning. Cis: "We hebben niet alleen verschillende types outreach in kaart gebracht, maar ook gekeken hoe die professionals samenwerken rond één cliënt. Hoe creëren we een netwerk dat aansluit bij het leven van mensen en waarbinnen de cliënt een volwaardige positie heeft?”

Een belangrijke troef was de brede betrokkenheid ven werkers en ervaringsdeskundigen. “Ze vulden surveys in, namen deel aan rondetafels en engageerden zich in onze lerende netwerken. Dat zorgde voor waardevolle inzichten én een ongelooflijk fijne sfeer."

Een reflectie-instrument als resultaat

Het onderzoek resulteerde in een typologie met vijf types van outreachend werken, én in een reflectie-instrument dat organisaties, werkers en beleid ondersteunt om hun aanpak doordacht vorm te geven. Zo kunnen organisaties hun werkwijze kritisch bevragen en versterken, steeds met het oog op betere toegankelijkheid en ondersteuning in de leefwereld.

Daarnaast verschijnt in het najaar een nieuw handboek, waarin alle opgedane kennis en praktijkervaringen samenkomen. "Het is een boek dat antwoorden biedt, maar vooral ook nieuwe vragen oproept. Het moedigt werkers aan om zichzelf en hun methoden onder de loep te nemen en zo te groeien," aldus Cis. "En ja, je kan het ook gebruiken als onderlegger of vliegenmepper."

Trots, uitdagingen en onvergetelijke momenten

Een moment dat Cis altijd zal bijblijven? "Het stadhuis van Antwerpen binnenstappen en de schepen horen roepen: ‘Hey gelkopke, ’t is naar hier!’ Een grappig moment dat meteen overging in een gesprek dat het hulpverleningslandschap fileerde en het belang van outreach als visie benadrukte."

Toch was het project niet zonder uitdagingen. “Proberen komen tot betere samenwerking tussen outreachers rondom 1 cliënt is een klassiek hulpverleningsvraagstuk dat evenzeer speelt bij ambulante en residentiële diensten. Een beetje de zoektocht naar de heilige graal dus. En als je de heilige graal zoekt, weet je dat Monty Python niet veraf is.”

Blik op de toekomst

Hoewel Cis nog niet precies weet wat zijn volgende stap wordt, staat één ding vast: hij wil zijn ervaring met outreach blijven inzetten in onderzoek en onderwijs. "Ik wil blijven zoeken naar manieren en tools die het werkveld houvast bieden en tegelijk uitnodigen om zichzelf kritisch te bevragen. Zo kunnen we samen bouwen aan hulp-, zorg- en dienstverlening die dichter bij mensen staat, die kritisch kijkt naar de samenleving en resoluut kiest voor de meest kwetsbaren. Daarbij hoop ik ook het beleid te inspireren. Ik weet het, dat is een hele boterham — maar ik ben dan ook gulzig."