EQUALITY ResearchCollective.

In het EQUALITY ResearchCollective vormen kwaliteit van leven en mensenrechten de centrale bouwstenen voor het onderzoek dat we opzetten. Dit sluit aan bij een streven om basisvoorzieningen in de samenleving voor mensen in een kwetsbare leefsituatie in te richten vanuit een emancipatorisch ondersteuningsperspectief waarbij elke persoon recht heeft op regie over het eigen leven, recht heeft op ondersteuning om betekenisvol handelen te realiseren en een volwaardige plaats in de samenleving in te nemen. Deze onderzoekslijn richt zich op conceptueel onderzoek rond beide referentiekaders, en de manier waarop deze in de praktijk geïmplementeerd kunnen worden.

Deze onderzoekslijn richt zich op de toegankelijkheid van basisvoorzieningen om de uitdaging van onderbescherming aan te pakken.    Iemand bevindt zich in een situatie van onderbescherming indien niet alle fundamentele mensenrechten gerealiseerd zijn.

Onderbescherming is vaak hoger bij specifieke groepen van mensen in een kwetsbare leefsituatie: mensen in armoede, alleenstaande ouders, gezinnen met een migratieachtergrond of mensen met een beperking. Een cumulatie van deze factoren verhoogt veelal de mate van onderbescherming.

Oorzaken van onderbescherming zijn onder meer gelegen in een gebrek aan informatie, drempels veroorzaakt door bureaucratisering van en gebrekkige samenwerking tussen basisvoorzieningen, vage of complexe regelgeving.

Als gevolg van onderbescherming kunnen mensen geen gebruik maken van basisvoorzieningen waartoe ze wel gerechtigd zijn en geraken zij sociaal uitgesloten.

Antwoorden op het probleem van onderbescherming zijn onder meer gelegen in outreachende  basisvoorzieningen, automatische rechtentoekenning, persoonlijke ondersteuning bij het gebruik van basisvoorzieningen, etc.

Deze onderzoekslijn richt zich op diversiteit met specifieke aandacht voor machtsrelaties en de maatschappelijke beeldvorming en waardering die aan sommige diversiteitskenmerken verbonden worden.  De samenleving kenmerkt zich door een toenemende verscheidenheid op verschillende dimensies van het mens-zijn. Gedurende de voorbije decennia werden relatief nieuwe dimensies alsmaar belangrijker zoals gender, verblijfsposities, cultuur, religie, seksuele oriëntatie, etc. Maar ook binnen die dimensies neemt de diversiteit toe. De combinatie van diversiteitsassen waarmee personen of groepen zich identificeren of worden geïdentificeerd, beïnvloedt hun maatschappelijke positie en bepaalt waar men zich bevindt op het spectrum tussen geprivilegieerde of gediscrimineerde posities in de samenleving. Naarmate men meer geïdentificeerd wordt met gediscrimineerde posities, verhoogt ook de kans op sociale uitsluiting, het ervaren van onderdrukkingsmechanismen, beperkte hulpbronnen, verminderde toegang tot basisvoorzieningen, etc. Dit vergt een kritische analyse van hoe sociale uitsluiting in de context van diversiteit in werking treedt op alle samenlevingsniveaus. Tot op heden wordt een diversiteitsbeleid in vele organisaties ingevuld via het opzetten van processen van interculturalisering, gericht op specifieke en homogeen gedefinieerde doelgroepen, met verkokering en categorisering als gevolg. Door de toenemende diversiteit zal dit echter moeten worden uitgebreid en/of worden getransformeerd in meer generieke strategieën en innovatieve processen gericht op een diverse bevolking waarbij gestreefd wordt naar het realiseren van sociale cohesie en een gelijke en volwaardige participatie voor eenieder.  

Deze onderzoekslijn richt zich op integraal werken. Centraal hierin staat het interprofessioneel samenwerken, samen met de gemeenschap, buurten, informele netwerken en mensen in kwetsbare leefsituaties om dit brede zorgbeleid uit te kunnen rollen. 

Een centrale uitdaging is de verkokering en de categoriaal georganiseerde basisvoorzieningen. Basisvoorzieningen worden meestal georganiseerd volgens doelgroep of problematiek. Verbinding tussen actoren als onderwijs, welzijn, gezondheidszorg en de ruimere samenleving blijft vaak uit.

Zo kent onderwijs een steeds breder zorgbeleid met een bijhorende groei aan betrokken actoren in de school, zoals de zorgleerkracht, de CLB-medewerker of de SES-leerkrachten, maar ook met actoren buiten de schoolmuren zoals brugfiguren, schoolpoortwerkers, OCMW-medewerkers of  bredeschool­actoren. Samenwerking tussen al deze verschillende instanties gebeurt eerder ad hoc op basis van kortetermijn­netwerken.

Deze manier van werken komt niet tegemoet aan de complexiteit van ondersteuningsnoden en de dagelijkse realiteit waar mensen in kwetsbare leefsituaties zich in bevinden. Het zorgt ervoor dat mensen tussen de mazen van het net vallen, wat op lange termijn resulteert in nog complexere zorgnoden en een hogere intensiteit van hulp- en dienstverlening. 

Deze onderzoekslijn richt zich op gemeenschapsgerichte zorg en ondersteuning. Binnen de huidige hulp- en dienstverlening wordt steeds sterker ingezet op vermaatschappelijking (van de zorg) in de ondersteuning van mensen in kwetsbare leefsituaties. Het gaat om ondersteuning in én door de samenleving, waarbij vrijwilligers en mantelzorgers als hoeksteen van de zorg worden beschouwd met een sterke focus op (warme) solidariteit ten aanzien van burgers in kwetsbare leefsituaties.

Inzetten op vermaatschappelijking houdt een toenemend risico in op sociale uitsluiting omdat het mensen in kwetsbare leefsituaties vaak ontbreekt aan een ondersteunend netwerk waardoor zij vaak alleen staan met hun complexe ondersteuningsvragen. Daarnaast wordt de rol van een overheid meer en meer difuus. Dergelijke ontwikkelingen roepen tegelijkertijd discussies op over de gewenste positie, competenties en werkvormen van de sociale professional, die inzet op de verbinding tussen de professionele/formele zorg, de burger en informele netwerken. 

Via deze onderzoekslijn willen we mee vorm geven aan een verantwoorde invulling van vermaatschappelijking van zorg, waarbij mensen in kwetsbare leefsituaties worden gezien als actieve actor in dit proces en hun ervaringskennis een centrale plaats inneemt.  

Deze onderzoekslijn richt zich op het thema kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening, vertrekkende vanuit de leef- en belevingswereld van mensen in kwetsbare leefsituaties.  De praktijk wordt meer en meer geconfronteerd met de vraag naar kwaliteit van “geleverde diensten”, met een sterke focus op effectiviteit en efficiëntie. Kwaliteitsversterking en het transparant maken van aangeboden kwaliteit vormen één van de speerpunten van de recente beleidsnota’s van de beleidsdomeinen van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, en Onderwijs en Vorming. Met de herstructurering van het Vlaams welzijns- en zorgbeleid wordt de klemtoon gelegd op performanter beheer, het meten en publiceren van kwaliteit, een efficiëntere inzet van middelen, en het meer effectief uitvoeren van opdrachten. 

Een kernvraag in het kwaliteitsdenken waar we binnen deze onderzoekslijn op inzetten is de wijze waarop dit discours vorm krijgt. De gelaagdheid en complexiteit van de dagelijkse praktijk zorgt ervoor dat we kwaliteit niet kunnen reduceren tot een zuiver technisch-doelrationeel perspectief. Het werken aan de kwaliteit van mensgerichte beroepen gaat echter ook over de verbinding met het relationele en het menselijke van het professioneel werk en de vraag naar het waartoe de praktijk moet dienen.