Zijn groenten uit eigen tuin altijd gezonder?

Steeds meer mensen halen plezier uit hun eigen moestuin. Tomaten, courgettes of pompoenen rechtstreeks uit de tuin op tafel zetten: het voelt gezond, duurzaam en vertrouwd. Maar hoe veilig is dat eigenlijk? Zijn groenten uit eigen kweek automatisch beter dan die uit de supermarkt? En hoe zit het met de sporen van pesticiden die misschien nog in onze bodem aanwezig zijn?

In de podcast Goed om Weten gaat host Tine De Donder in gesprek met Joachim Moens, onderzoeker bij het onderzoekscentrum AgroFoodNature en lector bij de opleiding Agro- en biotechnologie aan HOGENT. Samen beantwoorden ze de vragen van luisteraar Theo, die elk jaar enthousiast groenten kweekt maar zich zorgen maakt over mogelijke restanten van bestrijdingsmiddelen.

Moet je groenten uit de tuin altijd wassen?

Theo geeft aan dat hij geen pesticiden gebruikt en zijn tomaten vaak rechtstreeks van de plant eet. Volgens Joachim Moens is dat niet zonder risico: “Ik zou dat toch niet doen. Ook groenten en fruit uit eigen tuin moet je wassen. Er kunnen altijd resten aanwezig zijn: uitwerpselen (van vogels, insecten, ...), schimmelsporen, pollen of luchtvervuiling. Zelfs fijnstof van verkeer kan op je groenten neerslaan. Door ze even onder de kraan te houden, spoel je het grootste deel daarvan gewoon weg.”

Het idee dat producten uit de eigen tuin zo puur zijn dat wassen niet hoeft, blijkt dus een fabeltje. Wassen is een eenvoudige maar doeltreffende stap om risico’s te vermijden - ook voor groenten en fruit uit de supermarkt.

Bodemvervuiling: een stille erfenis?

Een andere zorg van Theo gaat over de bodem. Kan die nog vervuild zijn door middelen die vroeger zijn gebruikt? Volgens Moens is dat niet ondenkbaar: “Enkele decennia geleden waren er nog veel bestrijdingsmiddelen beschikbaar die vandaag verboden zijn. Sommige zijn erg persistent en blijven lang in de bodem aanwezig. Dat betekent niet dat elke tuin gevaar loopt, maar wie twijfelt kan altijd een bodemonderzoek laten uitvoeren. Dat kan ook als particulier.”

Niet alle gewassen nemen evenveel stoffen uit de bodem op. Vooral vruchtgewassen zoals courgette en pompoen zijn er gevoeliger voor. Voor moestuiniers die zekerheid willen, kan een eenvoudige analyse dus nuttig zijn.

Zijn eigen groenten gezonder dan die uit de supermarkt?

De vergelijking met de supermarkt komt al snel naar boven. Zijn zelfgekweekte groenten altijd beter? Moens nuanceert: “De voedingswaarde is vergelijkbaar. Het verschil zit in de kennis en het vertrouwen: je weet wat je zelf hebt gedaan, of net niet hebt gedaan. In de supermarkt is dat minder zichtbaar, maar ook daar hoef je geen angst te hebben. Onze landbouwers moeten aan strenge Europese normen voldoen. Die normen zijn er net om consumenten te beschermen.”

Het beruchte Franse verhaal waarbij een kind zou gestorven zijn door blootstelling aan pesticiden tijdens de zwangerschap, kan zich in Europa vandaag niet meer herhalen, benadrukt Moens. “De wetgeving is veel strenger geworden. Zowel telers als verkopers moeten zich aan strikte regels houden.”

Ecologisch tuinieren: de natuur als bondgenoot

Theo vraagt zich ook af hoe hij zijn gewassen op een milieuvriendelijke manier kan beschermen. Daarin schuilt volgens Moens veel potentieel. “Een tuin wordt sterker als je diversiteit creëert. Bloeiende planten en struiken trekken nuttige insecten aan, zoals lieveheersbeestjes of zweefvliegen. Die voeden zich met bladluizen en andere plagen. Door hen voedsel en onderdak te bieden, krijg je natuurlijke bondgenoten die je helpen je gewassen gezond te houden.”

Daarnaast speelt de bodem een cruciale rol. Een gezonde bodem werkt als een buffer en draagt bij tot sterke planten. Bedek daarom de bodem in de winter met een gewas of bodembedekker, zodat die beschermd blijft. Planten zoals korenbloem of Oost-Indische kers zijn niet alleen mooi of eetbaar, maar trekken ook insecten aan die nuttig zijn in de strijd tegen plagen.

Zelfs rupsen en bladluizen zijn niet louter vijanden, benadrukt Moens. “Ze vormen de basis van de voedselketen. Egels, vogels en andere dieren voeden zich ermee. Als je ze allemaal weghaalt, verstoor je de balans. Diversiteit is dus de sleutel.”

Wat met onkruid?

Ook onkruid roept vragen op. Moens plaatst daar meteen een kanttekening bij: “Wat is eigenlijk onkruid? Veel soorten hebben een functie. Ze bloeien, trekken insecten aan en dragen bij aan de biodiversiteit. Natuurlijk wil je niet dat ze te veel concurreren met je groenten. Daarom kan je ze beter manueel verwijderen of beperken, in plaats van meteen naar bestrijdingsmiddelen te grijpen.”

Zelf kweken blijft waardevol

Tot slot is Moens resoluut: “Ik raad iedereen aan om zelf groenten en fruit te kweken. Je krijgt voeling met je voedsel, het is ontspannend, stressverlagend en goed voor de gezondheid. Bovendien smaakt je eigen oogst altijd net iets beter omdat je er zelf zorg voor hebt gedragen.”

Zelf groenten kweken is dus absoluut de moeite, maar vraagt wel wat kennis en waakzaamheid. Wassen, zorgen voor bodemgezondheid en inzetten op biodiversiteit zijn eenvoudige stappen die een groot verschil maken.

---