Pioniersstudenten: gevarieerde groep, zelfde drempels.

Het onderzoekscentrum Learning in Diversity voert onderzoek rond ‘pioniersstudenten’. Dat zijn studenten van wie beide ouders geen hoger onderwijs hebben gevolgd. Dat moet leiden tot een reeks aanbevelingen voor hoger onderwijs en specifiek HOGENT, waar een professionele leergemeenschap ook verder zal nagaan of er draagvlak bestaat om een werking rond pioniersstudenten op te zetten. Want de uitval bij pioniersstudenten ligt hoog.

Bij de beeldvorming van pioniersstudenten tekent zich spontaan een groep jongeren af uit gezinnen in een financieel precaire situatie. Die maken inderdaad deel uit van de doelgroep, maar een moeilijke financiële context is lang niet bij alle pioniersstudenten een realiteit. Er zijn bijvoorbeeld ook kinderen van zelfstandige ondernemers bij die zelf geen hogere studies hebben gevolgd, maar wel een succesvolle zaak hebben uitgebouwd.

Toch ervaren de pioniersstudenten uit een meer welgestelde omgeving net zo goed obstakels. Want hoewel de financiële drempel bij vele pioniersstudenten zeker niet te ontkennen valt, is het niet de enige hinderpaal om door te stromen naar het hoger onderwijs en dat ook met succes te voltooien: er is ook een sociale en culturele drempel.

Belang van context

David Van Bunder, die samen met Agnes Verbruggen en Evelien Adam het onderzoek van Learning in Diversity uitvoert, legt uit: “Onderwijs vertrekt nog sterk vanuit een zeer individualiserende benadering, namelijk vanuit het idee dat het met een gezonde portie intelligentie en veerkracht sowieso wel zal lukken. Maar het adagium ‘als je het wil, kan je het’, klopt niet. Je weet immers niet waar de student in kwestie terecht komt als hij het leslokaal verlaat. Nochtans is die sociale context sterk bepalend voor de studieloopbaan: het gezin, de vriendenkring, e.d. Daar zou dus veel meer aandacht moeten naartoe gaan.”

“Het adagium ‘als je het wil, kan je het’, klopt niet. Je weet immers niet waar de student terechtkomt als hij het leslokaal verlaat.”

David Van Bunder, onderzoeker Learning in Diversity

En daarnaast is er ook een culturele drempel: “Er zijn bijvoorbeeld wel wat kennis en vaardigheden nodig om op een goede manier te starten. Het betreft onder meer inzicht in waarden en normen die het hoger onderwijs hanteert. En dat gaat dan ook over alledaagse dingen, bijvoorbeeld bij de omgang met de lectoren: hoe spreek je die aan?”, situeert David Van Bunder.

Het feit dat pioniersstudenten een zeer gevarieerde groep vormen, vergt bijgevolg een gevarieerd beleid. Een van de mogelijkheden om hun kansen te verhogen, is ervoor zorgen dat leerlingen in de juiste richting terecht komen. “Dat vraagt een doordachte aanpak die eigenlijk al in het lager onderwijs start. Je kan dat vergelijken met een moestuin: als je wil dat je een rijke groenteoogst hebt, moet je op de eerste plaats je bodem goed verzorgen”, illustreert David.

In Vlaanderen is een beleid rond pioniersstudenten nog niet echt ingeburgerd, hoewel de meeste Vlaamse hogescholen er toch een werking rond uitbouwen. Dat is onder meer in de Verenigde Staten anders: daar bestaat in vele scholen een goed uitgebouwd beleid rond pioniersstudenten. Scholen kunnen daar zelfs een certificaat voor behalen.

Sociale promotie

Voor pioniersstudenten komt hoger onderwijs neer op sociale promotie maken, want ze doen het op het vlak van studieniveau beter dan hun ouders. Maar daar betalen ze ook een prijs voor: ze komen in een nieuwe, onbekende wereld terecht die ze vaak niet kunnen delen met hun ouders. Ze beschikken met betrekking tot hun studies niet, of veel minder, over een netwerk waar ze kunnen op terugvallen.

En dat kan tot spanningen leiden, geeft David mee: “Die ouders beseffen bijvoorbeeld niet altijd dat hogere studies volgen eigenlijk als een voltijdse job is en verwachten bijvoorbeeld dat hun studerende kinderen geregeld meehelpen in de zaak of voor hun jongere broers en zussen zorgen. Daarom is het belangrijk om het thuismilieu mee actief te betrekken.”

Uit de statistieken blijkt nochtans niet dat de studieresultaten van pioniersstudenten slechter zijn dan die van andere studenten. Maar daar horen wel twee kanttekeningen bij: eerst en vooral is er meer uitval. Pioniersstudenten haken met andere woorden sneller af. Bovendien zijn er wellicht nog veel potentiële pioniersstudenten die niet instromen, voegt David hieraan toe: “Hoewel de instroom vanuit het technisch secundair onderwijs wel stijgt, worden leerlingen daar meestal niet gestimuleerd om naar het hoger onderwijs door te stromen.”

Studiebegeleiding

Binnen het onderzoekscentrum Learning in Diversity wordt nu een kwalitatief onderzoeksproject afgerond, waarbij twaalf pioniersstudenten van nabij opgevolgd werden. Daarbij werd ook de sociale context nader onderzocht: gezin, peers, schoolcontext, e.d. Aansluitend start nu een onderzoek op waarin leerlingen van de derde graad bevraagd worden over de sociale context bij het overgangsproces naar het hoger onderwijs.

De onderzoeksprojecten moeten leiden tot een reeks aanbevelingen voor hoger onderwijs en specifiek voor HOGENT, waar een professionele leergemeenschap verder zal nagaan of er draagvlak en bereidheid bestaat om een werking rond pioniersstudenten op te zetten. “Dat impliceert dan onder meer dat de studiebegeleiding daar aandacht aan besteedt en dat we aan ‘community development’ doen”, schetst David. Wordt dus zeker vervolgd.