HOGENT lanceerde deze week de website betonmeter.be waar iedereen, maar vooral beleidsmakers, kunnen ontdekken hoe elke gemeente in Vlaanderen ervoor staat op het vlak van open ruimte. We kunnen in de toekomst immers minder open ruimte bebouwen en een deel van de bodem die verhard is, moeten we ontharden, daar is quasi iedereen het over eens. Maar hoezeer verschillen de doelstellingen per gemeente? Het antwoord op die vraag staat in de Betonmeter.
Tussen 1985 en 1995 werd elke dag nog gemiddeld 12 hectare grond in Vlaanderen ingenomen door nieuwe bebouwing. “Het goede nieuws is dat die snelheid gezakt is naar 3,78 hectare tussen 2019 en 2022”, zegt Peter Lacoere van het HOGENT-onderzoekscentrum Duurzaam Ruimtegebruik en Mobiliteit. Hij rondde onlangs zijn doctoraat ‘Van groei naar grens - Ruimteneutraliteit en bouwshift als doelstellingen van duurzaam landgebruik’ met succes af en maakte deel uit van de taskforce Bouwshift die voorbereidend onderzoek uitvoerde voor de Vlaamse overheid.
“We zien dat veel gemeenten zowel hun bijkomend ruimtebeslag als de toegenomen verharding onderschatten.”
Peter Lacoere, onderzoeker HOGENT-onderzoekscentrum Duurzaam Ruimtegebruik en Mobiliteit.
Per gemeente
Wat verharding betreft, kwam er tussen 2013 en 2021 14.827 hectare bij, wat neerkomt op een verhardingssnelheid van 5,1 hectare per dag of dagelijks meer dan tien voetbalvelden.
De doelstelling is om tegen 2040 ruimteneutraal te zijn en de verharding zelfs met 20 procent terug te dringen in de open ruimte, maar dan zullen we dus toch nog een stevig tandje moeten bijsteken, schetst Peter Lacoere: “Om een idee te geven: we zullen ongeveer 30.000 hectare grond moeten herbestemmen, ruilen of aankopen om geen bijkomend grondbeslag te veroorzaken. Zeker landbouw- en natuurgrond moeten gevrijwaard blijven. Daarnaast is de onthardingsopgave voor Vlaanderen al toegenomen tot een kleine 20.000 ha.”
Dergelijke cijfers waren globaal al bekend voor Vlaanderen, maar waren nog niet opgesplitst per gemeente. De Betonmeter brengt daar verandering in. “Dit soort data zijn uiteraard zeer interessant voor gemeentebesturen om te weten hoe ver ze moeten gaan in hun ruimtelijk beleid en onthardingspolitiek”, legt Lacoere uit.
“In het kader van bijvoorbeeld de bouwshift of de problematiek rond wateroverlast en hitte-eilanden wordt elke gemeente in Vlaanderen wel met deze kwesties geconfronteerd, maar er blijven natuurlijk grote onderlinge verschillen tussen bijvoorbeeld landelijke gemeenten en grote steden.”
Bewustzijn vergroten
De Betonmeter legt niet enkel de actuele toestand van de steden en gemeenten bloot, maar geeft ook inzicht in de historische evolutie van de data en in de toekomstige risico’s. Daarnaast reikt het beleidsmakers ook concrete cijfers aan om aan de vooropgestelde doelstellingen te voldoen.
“We zien dat veel gemeenten zowel hun bijkomend ruimtebeslag als de toegenomen verharding onderschatten”, Stelt Peter Lacoere. “Het zijn op zich vaak ook kleine toenames jaar in, jaar uit, maar veel kleintjes maken wel een groot. De tool heeft absoluut de bedoeling om het bewustzijn van gemeentebesturen en andere beleidsmakers hierover te vergroten.”
De voordelen van ruimte te besparen en te ontharden zijn dan ook legio. Het verbetert de kwaliteit van de bodem, reduceert de CO₂-uitstoot, vergemakkelijkt de waterhuishouding en dergelijke. Het is dan ook geen toeval dat de lancering van de Betonmeter samenvalt met het tweede ‘Betonrapport’ van Natuurpunt en Breekijzer (www.betonrapport.be). Ook daarvoor leverde het onderzoekscentrum Duurzaam Ruimtegebruik en Mobiliteit de data-analyse en wetenschappelijke ondersteuning aan.
“Niets absorbeert zoveel CO₂ als de grond die we hebben”, zegt Lacoere. “We kunnen daar dus maar beter zuinig mee omspringen, want elke vierkante meter beton of asfalt doet dat effect teniet.
Neem zeker een kijkje op de website betonmeter.be.
Publicatiedatum: 27/02/2024