Er was dringend nood aan een praktisch handboek dat focust op kritisch denken en onderzoekscompetenties voor professionele bachelorstudenten, stelden HOGENTenaars Sofie Vandroemme en Jozefien Borms vast. En dus schreven ze er één. ‘Denk. Zoek. Twijfel.’ rolde eind augustus van de persen.
“Eigenlijk was de online cursus rond onderzoeksvaardigheden die we in 2016 ontwikkelden – en uitgebreid gebruikt wordt - de voorzet tot het boek. We stelden immers vast dat er weinig geschikte publicaties te vinden waren over onderzoeksvaardigheden voor professionele bachelors. Lectoren in hogescholen missen houvast omtrent het ontwikkelen van onderzoeksvaardigheden en kritisch denken bij studenten”, schetst Sofie Vandroemme, diensthoofd leernetwerken.
De boeken die wel aandacht besteden aan onderzoeksvaardigheden, gaan vooral uit van een klassieke – zeg maar academische - benadering van onderzoek en maken geen koppeling tussen deze vaardigheden en de beroepspraktijk en maatschappij. “Daardoor zien de studenten het belang niet voldoende in van deze vaardigheden”, legt Sofie Vandroemme uit.
Een opleiding professionele bachelor is gericht is op het beroepsleven. En dat geldt dus ook voor de onderzoeksvaardigheden, verduidelijkt Sofie: "Een professionele bachelor moet in zijn latere loopbaan ‘beroepsproducten’ afleveren – in de vorm van producten, diensten, adviezen, analyses, plannen,… Dat op een efficiënte en kwalitatieve manier doen, impliceert een kritische en onderzoekende houding, die sterk contextgerelateerd is."
Complexe samenleving
Onderzoekscompetenties en kritisch denken gaan hand in hand: kritisch denken is een basiselement van een onderzoekende houding. Het is dan ook niet toevallig dat de auteurs daar in het eerste deel van het boek uitgebreid op ingaan.
Het zijn volgens hen noodzakelijke vaardigheden om professionele kwaliteit te blijven garanderen in een realiteit waar het accent is verschoven van een productie-economie naar een innovatie-economie. Die heeft meer dan ooit wendbare professionals nodig: behalve beschikken over een stevige dosis vakkennis, moeten die ook in staat zijn om creatieve ideeën te genereren, multidisciplinair en internationaal samen te werken, nieuwe technologische toepassingen onder de knie te krijgen, enz.
Maar kritisch denken en onderzoekscompetenties zijn minstens evenzeer onontbeerlijk om te functioneren in de huidige complexe samenleving. De toegenomen globalisering, technologisering, en individualisering leiden tot grote veranderingen in de maatschappij die van de burgers een grote mate van zelfredzaamheid vraagt en nieuwe eisen stelt. Dit alles bovendien in tijden waarin de democratie en mensenrechten onder druk staan en waarin een pandemie en een oorlog de hele wereld hebben ontwricht.
Denk. Zoek. Twijfel.
Auteurs: Jozefien Borms en Sofie Vandroemme
Uitgeverij: Owl Press, 2022
ISBN: 9789463937436
Pagina’s: 400
Prijs: 39.39 euro
Fake news
Een cruciaal element in die context is doordacht omgaan met bronnen, zeker in tijden waar fake news zich, vooral via sociale media, verspreidt als een virus. Het boek gaat deze maatschappelijke uitdaging niet uit de weg en zoomt onder meer in op omgaan met beeldmateriaal en andere bronnen, misleidende grafieken, framing, het psychologische mechanisme achter manipulatie, redeneren en argumenteren, e.d.
“Daarbij is het ons niet op de eerste plaats om theoretische kennis te doen, maar we zetten via activerende werkvormen in op het stimuleren van vaardigheden”, zegt Jozefien Borms, co-auteur en stafmedewerker onderzoek. “Het (hoger) onderwijs heeft de belangrijke taak om kritisch denken en onderzoekscompetenties aan te scherpen en de duurzame inzetbaarheid van studenten te waarborgen”, zegt Jozefien Borms, die meteen ook een kanttekening maakt:
“Het hoger onderwijs heeft de belangrijke taak om kritisch denken en onderzoekscompetenties aan te scherpen en de duurzame inzetbaarheid van studenten te waarborgen.”
Jozefien Borms, co-auteur 'Denk. Zoek. Twijfel.'
“Het ontwikkelen van kritische denkvaardigheden en onderzoekscompetenties komt niet vanzelf. Onderzoek wijst uit dat het niet volstaat om studenten onder te dompelen in vakkennnis, maar dat je echt actief aan de slag moet met die vaardigheden. Je kan op opleidingsniveau ingrepen doen (bv. competenties expliciet maken en koppelen aan de leerdoelen) maar het belangrijkste is om in elk opleidingsonderdeel toepassingen van deze vaardigheden te integreren. Iedereen is dus verantwoordelijk en kan hiermee aan de slag. ”Het boek geeft alvast een praktische aanzet hoe je dat kan doen. Er komt ook nog een docentenhandleiding en slides om de lectoren nog beter op weg te zetten.
QR
Die praktische insteek wordt consequent doorgetrokken: zo gaan de auteurs in het tweede deel onder meer specifiek in op de verschillende onderdelen van de onderzoekscyclus in functie van de bachelorproef. Ze gidsen studenten en lectoren bij het praktische en doordachte onderzoeksproces dat een kwalitatieve bachelorproef vereist. Op verschillende plaatsen in het boek zijn QR-codes opgenomen die verwijzen naar oefeningen en filmpjes met voorbeelden of extra toelichting.
Maar ook het beschouwende aspect wordt niet verwaarloosd: daar zorgt onder meer UGent-professor en filosoof Johan Braeckman voor, die de inleiding voor zijn rekening nam.
Het boek kwam tot stand dankzij de medewerking van heel wat HOGENT-collega’s. Met de opbrengst wordt binnen HOGENT een project uitgewerkt rond kritisch denken.
Publicatiedatum: 05/09/2022