Ondersteund door het Europees Sociaal Fonds (ESF) ontwikkelden enkele HOGENT-opleidingen de voorbije jaren een nieuw duaal traject. Enkele andere duale opleidingen bestonden al. Daarnaast voerde het onderzoekscentrum Learning in Diversity een onderzoek uit naar de leereffecten van duaal leren. Dat leidde tot relevante vaststellingen en toonde de meerwaarde van duaal leren aan. Maar in Vlaanderen is nog geen degelijk structureel en financieel kader om duaal leren breed en duurzaam in te zetten.
Voor een goed begrip: duaal leren is geen synoniem van werkplekleren, maar veeleer een bepaalde vorm ervan. Muriel De Wolf, stafmedewerker onderwijsontwikkeling aan HOGENT, legt uit: “Duaal leren kan je omschrijven als de meest intensieve vorm van werkplekleren. Het is een geïntegreerd leertraject met een omvangrijk aandeel leren in een reële arbeidssituatie. De student leert met andere woorden nieuwe competenties op de werkvloer, in combinatie met lessen op de campus. Anders dan bij een stage is er een sterke mate van cocreatie tussen de opleiding en het werkveld, zowel op het vlak van ontwikkeling en invulling van het traject, als van begeleiding en evaluatie van de student. De begeleiding op de werkvloer is vrij intensief en vergt heel wat inspanning en engagement van de organisatie dat het leertraject aanbiedt.”
Duaal leren verschilt ook van een stage door het feit dat stages min of meer als een sluitstuk van een opleiding gelden: ze vinden meestal plaats in het laatste jaar, als de vereiste competenties al verworven (moeten) zijn, terwijl duaal leren juist de bedoeling heeft om nieuwe competenties aan te leren, in het werkveld en de onderwijsinstelling.
Snel stijgende leercurve
Concreet volgen de studenten in een duaal traject enkele (delen van) opleidingsonderdelen op de werkvloer. De invulling en organisatie van het traject gebeurt sterk op maat van het bedrijf maar blijft uiteraard wel binnen het kader van de opleidingsdoelstellingen. Er ligt een grote verantwoordelijkheid bij de begeleiders op de werkplek.
Uit het onderzoek van onderzoekscentrum Learning in Diversity naar de impact en kritische succesfactoren van duaal leren blijkt dat de leerervaring van duale studenten danig verschilt van die van reguliere studenten: “Doordat duale trajecten dikwijls één-op-één begeleiding bieden op het bedrijf leren duale studenten meer van de begeleiders op de werkplek dan reguliere studenten tijdens de lessen op de campus. Vooral omdat de groepen daar groter zijn en studenten minder individuele begeleiding of feedback krijgen. De leercurve van de duale studenten stijgt dus sneller. Ze leren ook significant meer via (zelf-)reflectie en trial-and-error dan reguliere studenten”, legt Muriel De Wolf uit.
Daarnaast blijkt ook dat duale trajecten een grote impact hebben op de ontwikkeling van soft skills. Studenten in een duaal traject scoren na afronding van hun traject significant hoger op sociale en communicatieve vaardigheden, flexibiliteit, probleemoplossend denken en de attitude van levenslang leren dan reguliere studenten. Tijdens gesprekken met het betrokken werkveld werd dit bevestigd door de begeleiders van de studenten. Bovendien geven zij ook de grote meerwaarde van sterk ontwikkelde soft skills aan voor het functioneren op de arbeidsmarkt.
Meer interesse
Meer en meer bedrijven staan open staan voor een duaal leren-traject, stelt Muriel De Wolf vast. Ze merkt dit onder meer bij de opleiding biomedische laboratoriumtechnologie, die zich richt naar een werkveld met veel kleine kmo’s en zelfstandige labo’s. Steeds meer van die ondernemingen komen aankloppen als kandidaat-werkplek voor duaal leren. “Dat toont aan dat de bedrijven die eerst met ons in zee gingen, de meerwaarde van duaal leren hebben ervaren en die positieve ervaringen delen met collega’s, die zich bijgevolg ook ter beschikking stellen”, schetst Muriel.
Want natuurlijk staan er tegenover de tijdsinvestering, ook voordelen voor de bedrijven: bij opleidingen die bijvoorbeeld een duaal traject organiseren in het derde modeltraject zijn studenten tijdens het eerste semester twee tot drie dagen aanwezig op het bedrijf. Wanneer zij dan tijdens het tweede semester hun stage doen bij datzelfde bedrijf, starten ze die stage met een sterk voortraject en een ‘gevuldere’ rugzak dan een reguliere student, waardoor ze veel meer kunnen betekenen voor het bedrijf. Daarnaast biedt een duaal traject in een krappe arbeidsmarkt perspectieven op het vlak van tewerkstelling en mogelijkheden tot verankeren van expertise.
Welke opleidingen en hoe gaat het in zijn werk?
Trajecten van duaal leren sluiten nauw aan bij de HOGENT-strategie om flexibele trajecten en onderwijs op maat te realiseren. In twee opleidingen - graduaat productiebeheer en het verkorte traject bachelor verpleegkunde (in samenwerking met Arteveldehogeschool) – is het duaal leren geïntegreerd in het curriculum. Dit zijn de zogenaamde reguliere trajecten.
Daarnaast werden onder andere met de steun twee opeenvolgende projecten van het Europees Sociaal Fonds (ESF) drie optionele (alternatieve) trajecten uitgewerkt in de bacheloropleidingen biomedische laboratoriumtechnologie, chemie en elektromechanica.
In de opleidingen waar het duale programma optioneel is, kunnen studenten op het einde van het tweede jaar zich hiervoor kandidaat stellen. De bedrijven die plaatsen voor duaal leren ter beschikking stellen, worden uitgenodigd en voorgesteld aan de studenten. Nadien schrijven geïnteresseerde studenten een motivatiebrief waarin ze toelichten waarom ze aan het duale traject willen deelnemen. Op basis van deze brief en op basis van het reeds gelopen traject van de student aan HOGENT worden student en bedrijf aan elkaar gekoppeld.
Muriel De Wolf legt uit: “Het aantal plaatsen voor duaal leren is beperkt en de student moet ook passen bij het bedrijf – en omgekeerd. En de meest passende student is niet noodzakelijk de student met de beste punten, voor alle duidelijkheid. Dus zorgvuldig afwegen wie waar kan worden ingezet, kan al in belangrijke mate de weg effenen voor een succesvolle ervaring.”
Het traject duaal leren loopt in deze alternatieve trajecten het derde modeltraject, met tijdens het eerste semester een aantal dagen op de werkvloer gecombineerd met een aantal dagen op campus Tijdens het tweede semester voltooit de student zijn stage en bachelorproef bij hetzelfde bedrijf.
Professionele leergemeenschap
HOGENT startte vorig academiejaar met een professionele leergemeenschap (PLG) rond duaal leren. Deze PLG wil vooral lesgevers ondersteunen om verder aan de slag te gaan met duaal leren. Ze gaat op zoek naar antwoorden op vragen als: hoe begeleid ik studenten in een duaal traject optimaal? Hoe communiceer ik over duale trajecten naar zowel studenten als werkveld? Welke leerresultaten leg ik in de handen van een bedrijf?. Dit academiejaar ligt de focus vooral op het coachen en voorbereiden van begeleiders op de werkvloer in het begeleiden en evalueren van studenten.
“Door de studenten op te leiden op de werkvloer, krijgen de bedrijven ook inzicht in hun eigen hr- en vormingsbeleid”, stipt Muriel nog aan. “Een partnerschap in duaal leren biedt hen daarnaast visibiliteit als onderneming die maatschappelijke verantwoordelijkheid opneemt.”
Bovendien staan de ondernemingen, door zich in een duaal leren-traject te engageren, nauw in contact met de opleiding, en verwerven ze zo een goed inzicht in de opbouw en inhoud van het opleidingsprogramma.
Daardoor dragen ze bijna rechtstreeks bij tot een betere afstemming van de eindcompetenties van de student op de verwachtingen van het werkveld wat tegelijkertijd een meerwaarde is voor de opleiding en de lesgevers. Die krijgen, door die nauwe samenwerking met de bedrijven, ook gemakkelijker toegang tot dure en/of hoogtechnologische infrastructuur en/of software. En uiteraard komt dat ook de opleiding ten goede.
"Studenten in een duaal traject scoren na hun traject significant hoger op sociale en communicatieve vaardigheden, flexibiliteit, probleemoplossend denken en de attitude van levenslang leren dan reguliere studenten."
Muriel De Wolf, stafmedewerker onderwijsontwikkeling
Geen duidelijk kader
Hoewel duaal leren dus onmiskenbaar een toegevoegde waarde biedt in het hoger onderwijs voor alle betrokken partijen, is het toepassen ervan op grote schaal niet vanzelfsprekend. Voldoende plaatsen vinden in het werkveld is al niet evident. Bovendien is het zeer arbeidsintensief om met elk van deze bedrijven een kwaliteitsvol traject ontwikkelen dat is afgestemd op de doelstellingen van de opleiding. Vanuit de overheid ontbreekt een kader zoals dat er wel al is voor secundair en volwassenenonderwijs. Dat heeft tot gevolg dat er op dit moment ook geen financiële middelen beschikbaar zijn voor het ontwikkelen of organiseren van een duaal traject, in tegenstelling tot vele ons omringende landen waar duale trajecten bijvoorbeeld (deels) gefinancierd worden door het bedrijfsleven. Maar daar zijn we in Vlaanderen nog niet aan toe. Het wordt dringend tijd dat we de discussie daarover openen”, besluit Muriel De Wolf.
Vond je deze pagina al de max? Check dan zeker ook deze eens.
Research Centre for Learning in Diversity
Leren en diversiteit staat centraal in het onderzoekscentrum. We voeren praktijkgericht onderzoek naar zowel formeel als informeel leren, typisch en atypisch leren en leren doorheen de …duaal leren
Bij duaal leren verwerf je kennis en vaardigheden al op de werkvloer. Het is een win-win voor bedrijven en studenten. Voor de deelnemende bedrijven is het een kans om hun expertise te …Publicatiedatum: 26/10/2023