Onderzoeksproject TOPPSY werkt opleiding op maat uit voor psychologische eerstelijnshulp in opvangcentra.
Het onderzoekscentrum EQUALITY ResearchCollective ontwikkelt, als resultaat van het onderzoek TOPPSY rond (de nood aan) psychologische ondersteuning in asielcentra, de opleidingsmodule voor eerstelijnsmedewerkers in de opvangcentra van Fedasil. Heel vaak blijkt immers dat asielzoekers psychologische ondersteuning nodig hebben, maar dat wordt niet of pas laat erkend.
Dat asielzoekers in de opvangcentra nood hebben aan psychologische ondersteuning, hoeft niet te verwonderen: velen onder hen maakten traumatische ervaringen mee in hun land van herkomst en/of tijdens hun vlucht - ook het verblijf in de asielcentra is voor sommigen zeer traumatisch . En allemaal bevinden ze zich in een onzekere situatie, waarbij hun huidige realiteit veraf staat van hun verwachtingen.
In die zin kan het vreemd lijken dat psychologische (eerstelijns)ondersteuning zo weinig aandacht krijgt. “Dat lijkt inderdaad wat verrassend, maar is het aan de andere kant eigenlijk niet, aangezien de opdracht van Fedasil dat de opvangcentra uitbaat, erin bestaat om in ‘bed, bad en brood’ te voorzien. De nood aan psychosociale begeleiding en geestelijke gezondheidszorg blijkt in de dagelijkse werking van die centra echter groot, en daar wil Fedasil in de toekomst sterker op inzetten”, licht onderzoeker Sofie Vindevogel toe.
Onzeker
Maar daar nijpt het schoentje al: het ontbreekt de eerstelijnsmedewerkers in de asielcentra niet alleen aan een mandaat, maar ook aan vaardigheden, kennis en tijd om de nood aan psychologische hulp snel te detecteren en zelf eerstelijnshulp aan te bieden. En als ze die behoefte wel herkennen, zijn ze niet zelden onzeker over hun eigen mogelijkheden op dat vlak en vrezen ze verkeerde dingen te doen. Ze missen momenteel gerichte praktijkgeoriënteerde vorming en concrete handvatten om gesprekken te voeren met personen met psychologische kwetsbaarheid.
Bovendien is er de bijkomende drempel dat psychologische consultatie voor nogal wat asielzoekers een onbekend gegeven is, legt Sofie Vindevogel uit. “Sommige vluchtelingen kijken, afhankelijk van hun culturele achtergrond, anders naar geestelijke gezondheidszorg en soms is openlijk spreken over mentale problemen verre van vanzelfsprekend. En daar komt dan nog de taalbarrière bovenop.”
Luisterend oor
Nochtans doen de begeleiders in de opvangcentra al veel, benadrukt Sofie: “Weliswaar vaak zonder dat zelf te beseffen: ze bieden een luisterend oor, zijn aanwezig, capteren intuïtief of bewust signalen die wijzen op mogelijke problemen en volgen op wie een beslissing verwacht over een eventuele erkenning en verblijfsvergunning en ze anticiperen daarop. Dat is op zich al van zeer grote waarde.”
Maar een vormingsmodule die hen meer context en concrete tips geeft en hen sensibiliseert om vanuit hun positie actie te ondernemen rond psychische kwetsbaarheid onder bewoners is hoe dan ook meer dan welkom.
Daar wil de TOPPSY-opleiding dus een antwoord op bieden. Die moet het mogelijk maken om geestelijke gezondheid onder bewoners in de asielcentra te promoten, hun psychologische ondersteuningsnoden in een vroeg stadium efficiënter te herkennen, hen een eerste vorm van hulp te bieden en eventueel toe te leiden naar aangewezen diensten voor meer gespecialiseerde hulp.
"De opleiding die we uitwerken is gericht op de specifieke situatie van de opvangcentra en is in die zin uniek."
Sofie Vindevogel, onderzoeker EQUALITY ResearchCollective
Maatwerk
De opleiding is nog in volle ontwikkeling en wordt maatwerk: in het onderzoek dat aan de ontwikkeling van de tool voorafging en eind 2023 werd afgerond, werden zowel medewerkers van opvangcentra als bewoners bevraagd. In de vormingsmodule worden dan ook cases geïntegreerd die zij zelf hebben aangebracht. In die zin is de tool vrij uniek: “Je vindt wel meer opleidingen rond eerstelijns psychologische hulp, maar nooit zo gericht toegespitst op de specifieke situatie van opvangcentra”, verduidelijkt Sofie.
TOPPSY zal vorm krijgen als een e-learningmodule. Die zal worden opgebouwd uit korte modules en intervisies. “Zo kan je de opleiding volgen op een moment dat past en bovendien kan iedereen daardoor deelnemen. De tool wordt, eens klaar, in de tweede helft van 2024 nog uitgebreid getest in een aantal pilootcentra alvorens Fedasil er in 2025 binnen al haar voorzieningen mee aan de slag kan gaan.
Wie graag op de hoogte blijft van de ontwikkelingen van de opleiding, kan terecht op hogent.be/toppsy en LinkedIn.
Publicatiedatum: 21/02/2024