‘Iedereen kan creatief denken.’

Vanaf dit academiejaar wordt het boek als praktische gids gebruikt in het eerste jaar marketing, om studenten creatieve technieken en inzichten bij te brengen, maar het is evenzeer bedoeld voor het bedrijfsleven.

Overigens vindt ‘Ik heb een idee’ en de aanpak die erin wordt uiteengezet, zijn oorsprong bij de studenten zelf, situeert Jeroen Swinnen: “We lieten de studenten vaak 'iets creatiefs' bedenken, maar merkten dat ze niet wisten hoe daaraan te beginnen. Vorig academiejaar deden we een enquête bij de eerste- en tweedejaarsstudenten marketing. Driekwart gaf aan graag creatiever te willen zijn, en een zelfde aantal antwoordde nooit op school geleerd te hebben hoe dat moet. Daarom schreven we dit boek.”

Volgens hem kan iedereen creatief denken, het vergt alleen wat oefening: “Die oefening bestaat uit meer dan brainstormen: wij zeggen dat je op langere termijn aan vijf basisvaardigheden moet werken om creatiever te worden. En niet in een vaste volgorde, zoals vaak beweerd wordt. Want stappenplannen zijn er al genoeg.”

Vijf ‘hacks’

Daarmee verwijst Jeroen naar de benadering van de meeste boeken, theorieën en modellen over creativiteit: “Dikwijls gaan die uit van drie of vier vaste stappen. Doe eerst dit, dan dat. Bijvoorbeeld: verzamel eerst inspiratie, dan ga je divergeren, daarna convergeren en klaar is kees. Maar je bent geen cake aan het bakken. Je weet zelfs niet wát je aan het bakken bent. En daarom bestaat er geen vast recept voor creativiteit.”

Volgens de auteurs van ‘Ik heb een idee’ moet je in een creativiteitsproces zelf kiezen uit één van vijf activiteiten: motivatie (de moed vinden, maar ook je doelstellingen afbakenen: ‘brain boost’), inspiratie verzamelen (in jezelf of in de buitenwereld :‘brain food’), incubatie (broeden, rusten, je gedachten laten rijpen: ‘brain care’), ideatie (ideeën bedenken: ‘brain storm’) en creatie (het deelbaar maken van je ideeën: ‘brain power’). Ze noemen die activiteiten de vijf ‘hacks’ die samen het ‘Brain Hack-model’ vormen.

Het boek gaat dieper in op elk van die hacks, met inzichten, oefeningen en technieken. De hacks hebben geen vaste volgorde, benadrukt Jeroen: “Aan elke hack moet je evenveel aandacht besteden en je moet ze afwisselen: zoek na een brainstorm bijvoorbeeld extra inspiratie, bouw incubatie in tijdens een inspiratiesessie, wissel creatie en motivatie af, enzovoort. De mogelijke combinaties zijn eindeloos en liggen nooit vooraf vast. We hebben er alle vertrouwen in dat een individu of groep zelf kan bepalen wat de volgende activiteit is.”

‘Druk maakt stuk’

Opvallend is de prominente aandacht voor mentaal welzijn in het boek. Die situeert zich vooral in het onderdeel over incubatie, of de ‘brain care hack’, wat meteen het meest uitgebreide hoofdstuk is. “We vinden dat de meeste boeken over creativiteit hier te weinig aandacht aan besteden. Maar ook in het bedrijfsleven én - ik durf dat toegeven - in de lesaanpak kunnen we mentaal welzijn beter integreren”, schetst Jeroen.

“Vaak wordt gezegd: bedenk eens iets, onder tijdsdruk. Die druk wordt zelfs aangemoedigd, alsof onder druk werken een verwezenlijking is. Maar dat is een mythe. Je hebt bijvoorbeeld een halve dag voor een brainstorm waaruit een geniaal idee moet komen: dat kan helemaal niet, want je moet minstens ook een stap terug kunnen zetten en je concept 'herbezoeken'. Het legt ook gewoon te veel druk op je brein, en dat heb je nu net nodig bij een creatief proces”, legt Jeroen uit.

Hij wijst er nog op dat onderzoek heeft uitgewezen dat stress en afleiding - bijvoorbeeld het voortdurende gepingel van je smartphone - de delen van je hersenen die instaan voor creativiteit onderdrukken. “Wij zeggen daarom: Druk maakt stuk. Je moet je hersenen namelijk in een toestand brengen waarin je onderbewustzijn komt bovendrijven en je de 'bubbels' kan vangen die dan aan de oppervlakte komen. Dit heet 'ontspannen aandacht' en daar gaan we in ons boek uitgebreid op in.”